ძმები

რატი ამაღლობელი

მათ შორის სხვაობა ოთხი წელი იყო. ამათგან უმცროსობა მამაჩემს, ხოლო უფროსობა ბიძაჩემს ხვდა წილად. ისინი, რაც თავი მახსოვს, სულ ერთად იყვნენ,

შაბათ-კვირას, დილაობით, ფეხბურთს თამაშობდნენ, საღამოობით ნარდს ან პრეფერანსს, შესაბამისად სულ ჩხუბობდნენ და კამათობდნენ, რადგან მათ ურთიერთობას მუდამ თამაშის, აზარტის, გარკვეული შეჯიბრებითობის ელემენტი ახლდა.  

ბიძაჩემი „კინო-პროპაგანდაში“ მუშაობდა, ეს სიტყვები ეწერა იმ „რაფსაც“, რომელიც მე და ჩემს ბიძაშვილს გვაკითხავდა სკოლაში. ამ „რაფით“ მის სამსახურში მივდიოდით ვაჟას და თამარაშვილის ქუჩის კვეთაზე, ადრე რომ სერგო ორჯონიკიძის ძეგლი იდგა, დაახლოებით იმ მიდამოებში. 

ბიძაჩემის სამსახურში პატარა კინოთეატრი იყო, აქ მე და ჩემი ბიძაშვილი „მულტფილმებსა“ და საბავშვო ფილმებს ვუყურებდით, ბიძაჩემსაც თითქმის ყველა ფილმი ნანახი ჰქონდა და მეც მაშინ ორი რამ მაკვირვებდა ქვეყანაზე: პირველი როგორ ხვდებოდნენ უფროსები გვარების მიხედვით ადამიანის წარმომავლობას: „უი, მეგრელი ყოფილა“, „გურულია,“ „ებრაელი“ და ა. შ. და მეორე საიდან იცოდა ბიძაჩემმა ყველა ფილმი, რომლების მოყოლასაც ცდილობდა ყოველი „ილუზიონის“ დაწყების წინ, ჩვენ კი ვემუდარებოდით, არ ექნა ეს და ვერც შვრებოდა, რადგან გადაცემის წამყვანის ვრცელი შესავლის სმენისას დაღლილ ბიძაჩემს ტელევიზორის წინ, ტახტზე წამოწოლილს,  აუცილებლად ჩაეძინებოდა და ამაყი, თავდაჯერებული და ჯიუტი ხვრინვით მთელი ფილმის მიმდინარეობისას პატივს მოგვაგებდა. 

90-ანი წლების დასაწყისში ყველასათვის ცნობილი მიზეზების გამო 

ძმებიც უმუშევრები დარჩნენ, როგორც ბევრი მათი თანამოქალაქე.  

თუმცა „შაბათ-კვირის თამაშობების“ ტრადიცია წმინდა იყო და იმ წლებმაც კი ვერ შებღალეს, ძმები მაინც მოწყენილები და დარდიანები ჩანდნენ.

მამაჩემს სამსახურის მოძებნა გაუჭირდა, ბიძაჩემი ნაცნობმა პურის ქარხანაში წაიყვანა, როგორც სანდო კაცი, ზედამხედველად, ვინმეს პური რომ არ მოეპარა. მამაჩემიც შუა კვირაში, გამთენისას, ბიძაჩემთან, პურის ქარხანაში, მიდიოდა  ფეხით, იქიდან შუადღისთვის დიდი „ბაზრობის ჩანთით“ ბრუნდებოდა, რომელშიც 12-მდე თეთრი მრგვალი პური იდო, დედაჩემი პურებს ტილოებზე აწყობდა, სახლში ახლად გამომცხვარი პურის სუნი იდგა. მამაჩემსაც იმ დღეს პურისა და ფქვილის სუნი ასდიოდა. ბიძაჩემი პურთან ერთად უმცროს ძმას სახლში დასაბრუნებლად ყოველთვის „გზის ფულსაც“ აძლევდა, რომელსაც მამაჩემი არ ხარჯავდა, როგორც წესი, ამ ფულს მაცივრის თავზე შემოდებდა. 

ერთხელ სახლში მარტო „ბიძაჩემის პური“ იყო და დედაჩემმა მამაჩემს შეაპარა: „ამ კვირაში 5 პური თავისუფლად გვეყოფა, იქნებ დანარჩენი 7 გაგვეყიდა ან რამე პროდუქტზე გაგვეცვალა, იქნებ რძეზე.“ იმ დროს რძისგან ბებიაჩემი (დედაჩემის დედა) ყველს აკეთებდა და, როგორც ჩანს, ყველისთვის რძეც აღარ იყო. 

მამაჩემმა ამ შეთავაზებაზე მცირე პაუზა აიღო, სიგარეტს მოუკიდა და კვამლის გამოშვებისას ისე დაიჯღანა, რომ ვერ მიხვდებოდი, ეს ჟესტი სიგარეტის კვამლს თუ პურის გაყიდვის შეთავაზებას ეძღვნებოდა. 

სიგარეტი როცა ჩააქრო, 7 პური საგულდაგულოდ ჩაალაგა „პურის ჩანთაში“ და სახლიდან გავიდა. ცოტა ხანში ბაზრიდან მამაჩემი ცალ ხელში ცარიელი „პურის  ჩანთითა“ და მეორეში ფანდურით დაბრუნდა. ამ სანახაობაზე მე და დედაჩემს სიცილი აგვიტყდა. მამაჩემმა არც ერთ მუსიკალურ ინსტრუმენტზე არ იცოდა დაკვრა, მით უმეტეს ფანდურზე. როგორც მალე გაირკვა, ამ ახლა უკვე მამაჩემის ფანდურს უსინათლო მოხუცი კაცი ყიდდა და „ბიძაჩემის პურებიც“ რძისა და სხვა საკვები პროდუქტების ნაცვლად მოხუცის ფანდურს ემსხვერპლა. საერთოდ ჩვენს ოჯახში მამაჩემის გადამკიდე ხშირად ხდებოდა ასეთი ამბები, ხან ვინ ათევდა ჩვენს სახლში ღამეს, ხან – ვინ, რადგან ცუგოს (მამაჩემს) გული სტკიოდა, 

დედაჩემთან ის ასე იმართლებდა თავს: „ნანა, გული მეტკინა, გულგრილმა ვერ ჩავუარე“ და ცხოვრობდა ამ ფრაზის შემდეგ ჩვენს სახლში დღეების, ზოგჯერ კვირების განმავლობაში სრულიად უცხო ხალხი და მამაჩემსაც ისე აღარ სტკიოდა გული, რადგან ის (გული) უკვე დედაჩემს სტკიოდა. 

მოკლედ, ასე დავრჩით იმ კვირას ყველის გარეშე, 5 პურითა და მამაჩემის ფანდურით, რომელსაც იმ საღამოსვე გამოუჩნდა მარჯვე შემსრულებელი, 

ჩვენი მეზობელი და ახლობელი იურა, წარმოშობით მთიული. იმ დღიდან იურა და ფანდური განუყრელად დამეგობრდნენ და ჩვენც ვმღეროდით უშუქო და ჩაბნელებულ სახლში: „თუ ასე ტურფა იყავიიი…“ 

გავიდა წლები, ჯერ დედაჩემი გარდაიცვალა მოულოდნელად, მერე – ორივე ბებია, მამა კიდევ უფრო დასევდიანდა და კიდევ უფრო „სტკიოდა გული“ და ხან ვინ მოჰყავდა ქუჩიდან ჩვენს სახლში დასატოვებლად და ხან – ვინ… 

რამდენჯერმე გაგვქურდეს კიდეც შეფარებულებმა, თუმცა ამგვარმა ინციდენტებმა მაინც ვერ შეცვალეს მამაჩემის აჩუყებული გულის ამბავი.

დედაჩემის გარდაცვალებიდან 5-6 წელში მას მძიმე სნეულება აღმოაჩნდა, 

ნელ-ნელა მადა დაკარგა,  ბიძაჩემთან შაბათ-კვირის „თამაშობათა დღეები“ ბიძაჩემის ყოველდღე ჩვენთან სიარულით შეიცვალა, ყოველ დილით დაურეკავდა უმცროს ძმას და ჰკითხავდა: „ცუგო, დღეს რა გესიამოვნება?“ 

და ცუგოც ეუბნებოდა ესა და ეს. საღამოობით უკვე ბიძაჩემი მოდიოდა დიდი ჩანთით და მოჰქონდა ცხელ-ცხელი საჭმელი. მამა ცოტას გასინჯავდა და ცოტასაც ისაუბრებდნენ ძმები უფროსი საწოლთან, უმცროსი საწოლში. 

მამა ძალიან გახდა, გაილია, ბოლოს მისგან ერთი აღსარება დარჩა და მღვდლის მოყვანაც მთხოვა, 15 წუთი ისაუბრეს. 

სიკვდილამდე ერთი დღით ადრე ბიძაჩემთნ დამარეკინა, უკვე გვიანი იყო, დაღლილი ბიძაჩემი, სავარაუდოდ, თავის ტახტზე იწვა ტელევიზორის წინ:

„ბიჭი, ასე ეძახდა, იქნებ მოხვიდე“, 76 წლის ბიჭიც ადგა გვიან ღამით და წამოვიდა უმცროს ძმასთან ხელში საჭმლით სავსე ჩანთით, საჭმელს რომ აღარ და ვეღარ შეჭამდა, ეს ორივე ძმამ კარგად იცოდა, ბიძაჩემი გვიან ღამე მოვიდა, დაუჯდა თავთან და თავზე ეფერებოდა უმცროს ძმას, 

ეს იყო მათი ბოლო შეხვედრა, ბოლო თამაში, უსიტყვო, კამათისა 

და ჩხუბის გარეშე.

მამამაჩემის გარდაცვალების შემდეგ ძალიან მალე ბიჭიც გატყდა და წავიდა, ნათესავები როგორც ამბობდნენ, თავის ძმასთან.

წინა კვირას მივედი მამაჩემის ცარიელ სახლში, იშვიათად მივდივარ, რადგან ჩემი ბავშვობის სახლი სრულიად უკაცარიელია მხოლოდ მოგონებები ჩნდებიან; 

და კიდევ: ამ მისვლაზე წიგნების კარადის თავზე ბიძაჩემის მოცემულ 7 პურში გაცვლილ უსინათლო მოხუცის ფანდურს მოვკარი თვალი.